Instruktaż wykonania iniekcji z heparyny drobnocząsteczkowej

Heparyna drobnocząsteczkowa, HDCz (ang. Low Molecular Weight Heparin, LMWH) podawana jest w iniekcjach podskórnych i dożylnych, nie podaje się jej domięśniowo. W Polsce w użyciu są: dalteparyna, enoksaparyna, nadroparyna, parnaparyna.

Heparyna drobnocząsteczkowa wskazana jest do stosowania w: 

• leczeniu ostrej zakrzepicy żył głębokich;
• niestabilnej chorobie wieńcowej (np. dławica piersiowa spoczynkowa, zawał mięśnia sercowego bez załamka Q);
• przewlekłym leczeniu objawowej żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (proksymalna zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna) w celu zmniejszenia nawrotów choroby zakrzepowo-zatorowej u pacjentów z chorobami nowotworowymi;
• zapobieganiu krzepnięciu krwi w krążeniu pozaustrojowym, np. podczas hemodializy i hemofiltracji w przebiegu ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek;
• profilaktyce przeciwzakrzepowej związanej z zabiegami chirurgicznymi;
• profilaktyce przeciwzakrzepowej u chorych unieruchomionych z przyczyn medycznych: z zastoinową niewydolnością serca w III lub IV klasie NYHA lub ostrą niewydolnością oddechową, z ostrym zakażeniem, z ostrą chorobą reumatyczną lub ostrą chorobą zapalną jelit i co najmniej jednym dodatkowym czynnikiem ryzyka zakrzepicy żył głębokich np. wiek powyżej 75 lat, otyłość, choroba nowotworowa, zakrzepica żył głębokich w wywiadzie.

Instruktaż wykonania iniekcji 

1. Preparaty heparyny drobnocząsteczkowej wstrzykuje się  podskórne, zwykle w przednią lub boczną ścianę brzucha (przynajmniej 5 cm od pępka, zastrzyki mogą być podawane naprzemiennie – raz po prawej raz po lewej stronie pępka) lub boczną stronę uda. W te okolice podanie zastrzyku jest najłatwiejsze. Tkanka podskórna jest tam najgrubsza i najłatwiej jest utworzyć fałd skórny przez co unika się podania leku domięśniowo co może spowodować rozległe krwiaki.
2. Dawkowanie i częstotliwość przyjmowania leku ustala lekarz. Lek należy podawać codziennie o tej samej porze. Aby leczenie było skuteczne i jak najbardziej bezpieczne należy przestrzegać zaleceń lekarza prowadzącego.
3. W miejscu wstrzyknięcia mogą powstać guzki, które są niegroźnym powikłaniem i zwykle ustępują po kilku dniach.
4. Lek podaje pielęgniarka lub pacjent po wcześniejszym przeszkoleniu. Samodzielne podawanie leku nie jest trudne.
5. Przed zastosowaniem leku należy sprawdzić datę ważności podaną na opakowaniu (etykiecie). Nie należy stosować leku po terminie ważności.
6. Heparynę drobnocząsteczkową przechowuje się w szczelnie zamkniętym opakowaniu, w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w temperaturze pokojowej (25°C) bez dostępu wilgoci i światła.
7. Lek został przepisany przez lekarza prowadzącego celem leczenia konkretnego schorzenia. Nie należy go odstępować innym osobom ani używać w innych okolicznościach bez konsultacji z lekarzem.

Wykonanie wstrzyknięcia

1. Należy umyć dokładnie ręce, używając mydła i wody, a następnie je osuszyć.
2. Przyjąć wygodną pozycję. Może ona być siedząca lub leżąca ale ma zapewniać widoczność miejsca wkłucia – boczną ścianę brzucha lub boczną stronę uda.
3. Wybrać miejsce wkłucia - boczną ścianę brzucha (na prawo lub lewo od pępka w odległości przynajmniej 5 cm od jego centrum) lub boczną stronę uda.
4. Przemyć miejsce wstrzyknięcia środkiem przeznaczonym do dezynfekcji skóry i poczekać aż wyschnie.
5. Zdjąć osłonkę igły ze strzykawki i ją wyrzuć. 
6. W każdej ampułkostrzykawce znajduje się pęcherzyk powietrza - nie usuwać pęcherzyków powietrza i nie wystrzykiwać płynu ze strzykawki jeśli lekarz nie zlecił zmniejszenia dawki leku. Natomiast powstałą samoistnie kroplę na końcu igły należy usunąć przed wstrzyknięciem, ponieważ przedostanie się dalteparyny sodowej do kanału iniekcyjnego może prowadzić do powstania niegroźnego krwiaka powierzchniowego lub w rzadkich przypadkach miejscowego podrażnienia. 
7. Trzymać strzykawkę podobnie jak długopis, drugą ręką chwycić (kciuk i palec wskazujący) wyjałowiony wcześniej obszar skóry.
8. Wbić igłę w całości prostopadle do fałdu skórnego (kąt 45-90°) dobrze przytrzymywanego dwoma palcami przez cały okres wykonywania wstrzyknięcia. 
9. Nacisnąć na tłok strzykawki i wprowadzić całą jej zawartość. Wstrzyknięcie należy wykonywać powoli i dokładnie podskórnie. Należy unikać podawania leku domięśniowo.
10. Zdecydowanym ruchem usunąć igłę ze skóry i puścić fałd skórny.
11. Jeżeli po usunięciu igły wystąpi krwawienie należy delikatnie nacisnąć wacikiem aż krwawienie zostanie zatrzymane. Nie trzeć miejsca po podaniu zastrzyku. Jeśli wystąpi podrażnienie w miejscu wstrzyknięcia, można zastosować chłodny kompres.
12. Wyrzucić do kosza zużytą strzykawkę z igłą skierowana w dół.

Możliwe skutki uboczne
Miejscowe: krwiak lub zaczerwienienie w miejscu podania, uczucie pieczenia, skórne reakcje alergiczne, martwica skóry w miejscu podania.
Uogólnione: zaburzenia funkcji wątroby, spadek liczby płytek krwi.
W przypadku wystąpienia innych, niewymienionych objawów niepożądanych, należy o nich poinformować lekarza.
Lek stosowany zgodnie z zaleceniami nie wpływa na sprawność psychofizyczną i zdolność prowadzenia pojazdów oraz obsługę maszyn.

Poinformuj lekarza
Gdy masz nadwrażliwość na sól sodową dalteparyny lub inną heparynę drobnocząsteczkową lub heparynę niefrakcjonowaną, potwierdzoną lub podejrzewaną małopłytkowość poheparynową, czynne krwawienie (np. z przewodu pokarmowego), bakteryjne zapalenie wsierdzia, niedawno przebyte urazy lub zabiegi chirurgiczne w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, oczu lub uszu. Gdy przyjmujesz leki wpływające na krzepnięcie krwi takie jak leki trombolityczne, inne leki przeciwzakrzepowe, niesterydowe leki przeciwzapalne, leki hamujące czynność płytek krwi (leki te mogą nasilać działanie soli sodowej dalteparyny).
Ponadto należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, nawet tych dostępnych bez recepty. Gdy jesteś lub przypuszczasz, że jesteś w ciąży lub karmisz piersią. Preparat można stosować w ciąży jedynie w przypadku zdecydowanej korzyści.